▼ LEUKSTE VERHALEN
- Eveline: weemoedig verhaal over jonge vrouw die wil ontsnappen aan haar bleke volwassenenbestaan (in het begin van het verhaal memoreert ze haar kindertijd, eindigend met de zinnen: ‘Still they seemed to have been rather happy then. Her father was not so bad then; and besides, her mother was alive. That was a long time ago.’) Ze denkt erover met haar vriendje naar Buenos Aires te reizen en daar opnieuw te beginnen, maar twijfelt.
- A little cloud: relaas van Little Chandlers reünie met zijn vroegere studiegenoot Gallaher. Chandler is zachtmoedig en timide, een aspirant dichter met vrouw en kind; Gallaher is een zelfzekere man van de wereld vol grootspraak die nog aan zijn vrijgezellenbestaan houdt. Gradueel neemt Chandlers afkeer en teleurstelling over zijn vroegere vriend toe; maar hij begint ook te twijfelen over zijn eigen ‘geluk’.
- The dead: het langste en beroemdste verhaal, over het jaarlijkse bal bij de gezusters Morkan, waarbij de focus ligt op Gabriel en zijn vrouw Gretta. De rumoerige avond en de bonte verzameling gasten worden kleurrijk beschreven; maar op het einde van de avond doet een liedje Gretta terugdenken aan een vorige liefde, die overleden is. Dit leidt tot Gabriels overpeinzingen laat ’s nachts thuis, wanneer de wereld slaapt, over de ijdelheid van het bestaan.
- Ook aan te raden: After the race, over de luisterrijke feestavond van een groep jongvolwassenen die hun overwinning in de autorace vieren en tijdelijk hun aardse beslommeringen transcenderen via alcohol, tot het ochtendlicht bruusk een einde maakt aan het drinkgelag en de extase; en The boarding house, over de heimelijke liefde tussen de dochter van een hotelhoudster en één van de gasten, welke liefde van de moeder in het huwelijksinstituut moet worden vastgelegd. De drie eerste verhalen (The sisters, An encounter en Araby) zijn aandoenlijk omdat Joyce daarin op overtuigende wijze het perspectief van een kleine jongen laat zien.
▲ WAAROM IS HET GOED?
Joyce wilde vier stadia van het leven presenteren: de kindertijd met The sisters, An encounter en Araby, de adolescentie met The boarding house, Eveline en After the race, het volwassenenleven met The clay, Counterparts en A painful case en ten slotte het collectieve leven in Dublin met Ivy day in the committee room, Grace en Mother (dit schreef hij in een brief aan broertje Stanislaus tijdens het schrijfproces; vandaar dat sommige verhalen nog ontbraken; zie de biografie van Richard Ellman). Maar vooral wilde hij zijn geliefde Dublin eindelijk haar plaats in de wereldliteratuur geven, een eer die haar zo lang ontzegd was: hij slaagde daar zo goed in dat Mario Vargas Llosa teleurgesteld was toen hij voor het eerst in Dublin aankwam, omdat hij nergens de tragikomische en levendige parade van mensen en verhalen aantrof die hij bij Joyce had gevonden.
Wat Dubliners onderscheidt van de latere werken van Joyce is dat hij hier zijn pen strak aangelijnd houdt, een subliem voorbeeld van zelfbeheersing: hij is sober, uiterst leesbaar, en slaagt erin een objectieve afstand ten opzichte van zijn personages te behouden (niet eenvoudig). Dit is een werk geschreven door een jongeling (begin twintig) maar Joyce toont hier al een groot doorzicht in de psychologie van de mensen (en van alle soorten mensen) en het vermogen om in een enkele zin iemands aard of precaire situatie te karakteriseren. Enkele voorbeelden van zinnen die eruit springen:
‘(…) my body was like a harp and her words and gestures were like fingers running upon the wires.’ (uit Araby, zegt een jongetje over het meisje waarop hij valt)
‘First of all it had been an excitement for her to have a fellow and then she had begun to like him (uit Eveline)
‘All the seas of the world tumbled about her heart’ (Uit Eveline, wanneer ze vol twijfels aan de kade staat)
‘ (…) the narrative to which he listened made constant waves of expression break forth over his face from the corners of his nose and eyes and mouth.’ (uit Two gallants)
‘His wife was a little sharp-faced woman who bullied her husband when he was sober and was bullied by him when he was drunk.’ (uit Counterparts)
‘His soul had approached that region where dwell the vast hosts of the dead. He was conscious of, but could not apprehend, their wayward and flickering existence. His own identity was fading out into a grey, impalpable world: the solid world itself which these dead had one time reared and lived in was dissolving and dwindling.’ (uit de schitterende laatste overpeinzingen van The dead)
Joyce gaat doserend te werk met zijn machtig taalapparaat, dat hij later dusdanig zou uitputten. Hij doorloopt de realistisch-mimetische leerschool van de 19de eeuw en stemt zo de Stradivarius, zich klaarmakend voor de grote symfonieën. De beste verhalen uit Dubliners hebben de kwaliteit die ook de beste Tsjechov-verhalen kenmerkt, dat ze een indruk achterlaten die pas een poosje na het uitlezen door de lezer gevoeld wordt. Enige scherpzinnigheid en contemplatie is soms nodig om te begrijpen wat Joyce met het verhaal wilde: ‘we have to leave the world of the narrative and make an effort to reflect critically on it’, zegt Vargas Llosa.[1] Een eerste tour de force van Joyce, een excercise de style waarmee hij Dublin en haar volk op de literaire kaart zette.
► VERDICT
Zo behapbaar dat je het zonder enig probleem in de brontaal kan lezen. Joyce op z’n minst pretentieus. Onmisbaar miniatuurwerk.
door Arthur
[1] Zie zijn essay Joyce’s Dubliners, opgenomen in de essaybundel Making waves
Waarom is het goed 